معانی سهگانهی معرفت
واژهی «knowledge» در انگلیسی، و معادل فارسی آن «معرفت»، در سه معنا به کار میرود:
1. معرفت از راه آشنایی (آشنابودن)
2. معرفت از مقولهی مهارت (بلدبودن)
3. معرفتِ گزارهای (دانستن)
یکم، معرفت از راه آشنایی- knowledge by acquaintance (knowing-who)
اگر متعلَّقِ معرفتْ یک شیء، یک شخص، یک مکان و مانندِ آن باشد، آن را «معرفت از راه آشنایی» نامند. این نوع معرفت را با قالبهای زبانی « x s را میشناسد» یا «s با x آشناست» بیان میکنیم.
منظور از s فاعلِ شناسا/ شناسنده/سوبژه -subject - و منظور از x شیء، شخص یا مکانِ متعلَّقِ شناسایی/ابژه object- است.
مثال:
احمد با علی آشناست.
مریم تهران را میشناسد.
در مثال اول، متعلَّقِ معرفت یک شخص و در مثال دوم یک مکان است. معرفت از راه آشنایی از رهگذرِ ملاقات با یک شخص، رفتن به یک مکان، دیدنِ یک چیز و مانندِ آن به دست میآید.
دوم، معرفت از مقولهی مهارت- competence knowledge (knowing-how)
اگر متعلَّقِ معرفت یک فن یا یک مهارت باشد، آن را معرفت از مقولهی مهارت مینامند. معرفت از مقولهی مهارت تواناییِ انجامدادن یک فن یا یک مهارت است. در زبان فارسی این نوع معرفت، معمولاً، با قالبهای زبانی زیر بیان میشود: «s میداند که چگونه c» یا «c s را بلد است» بیان میشود.
منظور از c مهارتی است که متعلَّقِ معرفت است.
مثال:
علی میداند که چگونه شنا کند.
علی شناکردن را بلد است.
معرفت از مقولهی مهارت ناظر به امورِ عملی (و نه نظری) است و از ویژگیهای آن این است که از طریقِ زبان قابلِ انتقال به غیر نیست.
سوم، معرفتِ گزارهای- propositional knowledge
اگر متعلَّقِ معرفت یک گزاره باشد، آن را «معرفت گزارهای» مینامند. در زبان فارسی «معرفت گزارهای» با قالب زبانی «s میداند که p» بیان میشود (منظور از p گزارهی متعلَّقِ معرفت است)
مثال:
علی میداند که تهران پایتخت ایران است.
در مثال بالا، «تهران پایتخت ایران است» گزارهی متعلَّقِ معرفت یا شناسایی علی است.
در میان سه قسم معرفت، معرفتشناسی با قسمِ سوم (معرفت گزارهای) سروکار دارد و به دو قسمِ دیگر نمیپردازد. در ادامه، به تحلیلِ این قسم معرفت و مباحثِ مرتبط با آن میپردازیم.
پینوشت:
1. در زبان انگلیسی، «معرفت از راه آشنایی» با قالبِ زبانیِ زیر بیان میشود:
S knows x.
مانند
John knows Smith.
و «معرفت از مقولۀ مهارت» با قالبِ زبانیِ زیر:
S knows how to ….
مانند
S knows how to swim.
و «معرفت گزارهای» با قالب زبانی زیر:
S knows that P.
مانند
S knows that snow is white.
2. این بحث با قدری تغییر برگرفته از کتاب «چیستی و امکان معرفت» به قلم نگارنده است.
دکتر عبدالرسول کشفی
|
|
|